ا دیان الهی

بنا به نص قرآن کریم، روزه علاوه بر مسلمانان بر امت‏های پیش از آنها نیز واجب بوده است،1 البته بنا به نظر علمای تفسیر، علی رغم وجوب روزه بر تمام اقوام پیش از اسلام، روزه ایشان شبیه روزه مسلمانان نیست؛ به عبارتی همه پیغمبران به امت‏های خود دستور روزه داده‏اند هرچند هرکدام، راه مخصوصی برای انجام این واجب الهی داشته‏اند. مثلاً مدت زمان روزه‏داری در اسلام از سپیده فجر تا غروب خورشید است که ممکن است در ادیان دیگر متفاوت باشد و چه بسا روزه در ادیان دیگر، از جمله یهود به صورت دیگری مطرح باشد؛ مثلاً روزه سکوت که به واسطه نذر، سوگند و... واجب می‏شد. حال آن که در اسلام این نوع روزه جایز نیست. از امام سجاد(ع) نقل شده است: صوم السکوت حرام؛2 روزه سکوت حرام است و این به جهت تغییر شرایط اجتماعی و است. بنابراین، در میان ادیان الهی احکام و مقررات زیادی که مشابه هم باشند یافت می‏شود، از این رو یکی از مبانی گفتگوی بین ادیان الهی همین احکام و مقررات متشابه می‏تواند باشد.
 

روزه در صحف حضرت ادریس(ع): حضرت ادریس پیامبر(ع) در صحف خویش می‏فرماید: هرگاه وارد ماه روزه شدید، خود را از هر پلیدی و ناپاکی پاک کنید و برای خداوند با قلبی خالص و نورانی و پاک از فکرهای بد روزه بگیرید. دهنهای شما نباید فقط از خوردنی‏ها امساک کند بلکه جوارح نیز باید از گناهان به دور باشند (یعنی اعضا باید از معصیت خدا امساک نمایند)
 

روزه در دین یهود: بعد از غرق شدن فرعون، قوم موسی از وی تقاضای کتاب کردند؛ چون خداوند می‏خواست کتابی برای هدایت این قوم بفرستد، ابتدا به حضرت موسی وحی فرمود که در پایین کوه طور سی روز روزه بگیرد. موسی(ع) چنین کرد ولی متوجه شد که بر اثر روزه، بوی دهانش تغییر کرده است. با خود اندیشید که چه بسا با چنین بویی مناجات نمودن مناسب نباشد پس، از پوست درخت خوشبویی برای مسواک زدن استفاده کرد تا بوی دهانش رفع شود. در وقت مناجات، جبرئیل آمد و گفت: بوی دهان روزه‏دار در نزد خداوند از بوی مُشک خوشتر است.4
 

در بخشهای مختلف کتاب عهد قدیم ـ کتاب مقدس یهودیان ـ از روزه داشتن قوم یهود و حتی غیر یهود سخن به میان آمده و نشان دهنده آن است که این قوم به عناوین مختلف روزه می‏گرفته‏اند؛ مانند روزه داشتن داود، عزرا، الیاس، دانیال و... از این رو روزه، یک ادب دینی کاملاً متداول برای نیل به هدف مورد نظر در میان یهودیان بوده است.
 

قوم یهود در موارد مختلف مبادرت به روزه گرفتن می‏کردند؛ از جمله برای بر سر لطف آوردن خداوند به منظور پیشگیری یا پایان بخشیدن به یک مصیبت الهی؛ هنگامی که یک تهدید یا حمله‏ای از سوی دشمنان و یا مصیبت طبیعی متوجه آنها می‏شد، به روزه عمومی توجه می‏کردند؛ و روزه داشتن به منظور کسب آمادگی برای قبول امری خطیر یا ملاقات با ارواح مردگان.
 

روزه‏ای که امروز، بین یهودیان معمول است دو نوع می‏باشد: روزه واجب سالیانه که یکی روزه کیپور در روز قربان است به عنوان کفّاره گناه گرفته می‏شود و از ساعت 5 بعدازظهر روز دهم «ایلول» تا ساعت 7 بعدازظهر روز بعد ادامه داردو مدت آن 26 ساعت است. دوم، روز محرّم، روز شهادت زکریای نبی(ع) و خراب شدن بیت‏المقدس است که از ساعت 9 بعدازظهر تا عصر دهم ماه «آب» انجام می‏گیرد.

روزه عملی عبادی و هماهنگ با روح و روان انسان است که در صورت تحقق دقیق با توجه به شرایط و معیارهای یک روزه واقعی نتایج گرانی را در امور روحی، روانی، معنوی، بهداشتی، اقتصادی و ... برای فرد و اجتماع به ارمغان می آورد.

روزه ظهور در پیروان ادیان الهی دارد، چون ناشی از مبدا ایمان و امر خدا میباشد و نیروی مقاومت را افزایش میدهد تا انسان را به مقام تقوا برساند.

روزه ضمن وجوب در ادیان الهی، انگیزه فطری نیز داشته زیرا بشر تعالی طلب که نمیخواست تا سطح حیوانات پایین بیاید و یکسره محکوم تمایلات و شهوات حیوانی گردد، روزه را وسیله و سپری برای مقاومت در برابر این گونه تمایلات قرار داده تا خود را به کمال برساند.

روزه گرفتن در میان ادیان الهی، تاریخی بس طولانی دارد و از جمله عبادات دیرینی است که پیدایش آن را میتوان با رانده شدن حضرت آدم و حوا از بهشت مقارن دانست.

بعضی مفسران میگویند که خداوند روزه روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه را بر آدم واجب کرد، علت آن بود هنگامی که آدم به زمین آمد از گرمی و تابش آفتاب سوخت و سیاه شد ولی پس از روزه بدنش سفید شد و به این جهت آن سه روز را ایام البیض خواندند.

صوم در لغت به معنای خودداری از عمل است البته در معنای آن این قید را اضافه کرده اند که به معنای خودداری از کارهای مخصوصی است که دل آدمی مشتاق آن باشد و اشتهای آن را داشته باشد.

اما صوم در فرهنگ و شریعت دینی عبارت از خودداری و پرهیز از چیزهایی خاص در زمان معین است.

در روایات اسلامی آمده که کتابهای بزرگ آسمانی همچون تورات، انجیل، زبور، صحف و قرآن در رمضان نازل شده اند. امام صادق علیهالسلام میفرماید: تورات در ششم ماه رمضان، انجیل در دوازدهم ماه رمضان، زبور داود در هجدهم ماه رمضان و قرآن در شب قدر نازل شده است.

تفاوت روزه در ادیان از جهت تعداد روزها و چگونگی روزه هاست، هرچند در ادیان مختلف جزئیات و کیفیت روزه تفاوت دارد اما اصل حکم روزه وجود دارد و هدف آن بطور کلی تهذیب نفس و ایجاد طهارت و پاکی معنوی و رفع رنج و بلاست .

غرض از ذکر مطالب یاد شده این است که باید بدانیم در بررسی پرهیز و روزه در ادیان دیگر، باید ذهن خود را از معنای مصطلح آن در اسلام و آنچه در شرع اسلام مبطل روزه محسوب میشود بخصوص خوردن و آشامیدن فراتر ببریم.

این فرانگری باید عوارض و لوازم آن را نیز دربگیرد، برای مثال روزه سکوت که به واسطه نذر، سوگند و ... واجب می شده و در میان قوم یهود متداول بوده به روزه مسلمانان شباهتی ندارد. حال به بررسی روزه در دین یهود می پردازیم.

 

روزه و روزه داری در دین یهود

در تورات «سفر تثنیه» فصل نهم شماره 9 آمده است که قوم یهود اغلب در موقعی که فرصت می کردند و می خواستند اظهار عجز و تواضع درحضور خدا نمایند، روزه می گرفتند تا به گناهان خود اعتراف کرده و به واسطه روزه و توبه رضای خداوند را به دست آورند.

واژه عبری برای کلمه روزه، لفظ صوم است؛ در آئین یهود روزه جزئی از مجموعه اعمالی است که یک یهودی برای ذلیل ساختن تن و رنجور ساختن آن انجام میدهد.

روزه در تمام اوقات در میان هر طایفه و ملت و مذهب موقع ورود اندوه و رحمت غیرمترقبه معمول بوده است (یونس5:3) و میتوان گفت که حکم طبیعت است که در این مواقع پرورش و نمو را ترک میکند

روزه در مسیحیت

تاریخ روزه داری در دین مسیحیت به قبل از قرن هشتم میرسد، روزه در تقویم کلیسا هم ثبت شده و جزو آداب فقهی به شمار میرود. در انجیل آمده است که عیسی مسیح پیروان خود را امر به روزه

 داری نموده است: آنگاه عیسی مسیح به قوت روح به پایان برده شد تا ابلیس او را امتحان کند، پس چهل شبانه روز روزه داشته و نهایتاً گرسنه گردید. در اناجیل به وجوب روزه تصریح شده و روزه دار

را ستوده و او را از ریا برحذر داشته است.سنت یهودی تا زمان عیسی مسیح – در صورت های مختلفش- یعنی پرهیز از خوراک، پرهیز از سخن و... رایج بوده و پس از او هم میان حواریان و کسانی که

 مبلغ پیامش در مناطق مختلف جهان شدند، رواج داشته است. بطوری که روزه داری از خصوصیات حواریون و رسولان پیام عیسی بوده است.این امر نشانگر آن است  عیسی مسیح خود به روزه عملاً

 و قولاً توجه داشته و شاگردانش نیز پس از وی به امر روزه توجه داشته اند. جیمز هاکس در این باب میگوید: حیات حواریون و مومنین-(مسیحی) ایام گذشته، عمری مملو از افکار، لذت و زحمات

بیشمار و روزه داری بود.  عیسی مسیح بی شک پیش از آغاز رسالتش، همچون یک یهودی، ایام روزه داری در دین یهود مثل روزه یوم کیپور را مراعات میکرده و به نظر برخی ، او تنها اصول را بیان کرده

و وضع قوانین را به عهده کلیسا نهاده است.چند نکته ای که در این دین حائز اهمیت است، این است که اولاً در مسیحیت دو واژه روزه و پرهیز وجود دارد که بین این دو تفاوتی وجود دارد به این نحو که

 در ایامی که باید پرهیز را رعایت کرد، تنها از مصرف گوشت پرهیز میکنند ولی در ایام رعایت روزه همراه با پرهیز از گوشت غذای مصرفی و دفعات وعده غذا هم محدود میشود، دوماً یکی از روزهای

 مهم در مسیحیت روز عید پاک یا the easter day است که به مناسبت قیام عیسی مسیح از قبر گرامی داشته میشود. هفته پیش از این روز «هفته مقدس» گفته میشود که در تعیین بسیاری از روزه

 ها هم نقش مهمی دارد.نصارا در ماه رمضان روزه می گرفتند اما چون این ماه با فصل گرمای شدید تابستان مواجه می شد، ماه رمضان را به ماههای شمسی انتقال دادند تا ماه رمضان ثابت بماند. به

 مرور زمان و به میل و سلیقه کشیشان و اسقفها 10 روز دیگر نیز به این روزه اضافه شد و در مجموع روزه اهل نصارا به 50 روز رسید. آنها به مدت چهل روز از اغذیه چرب و شیرین خودداری می کنند و

روز قبل از این 40 روز را سه شنبه چاق گویند که در آن روز هر چه بخواهند می خورند و می آشامند. هر یک از شاخه های دین مسیحی نیز نوعی روزه مخصوص به خود دارند .عیسی مسیح خود به

 روزه عملاً و قولاً توجه داشته و شاگردانش نیز پس از وی به امر روزه توجه داشته اند

فلسفه روزه در مسیحیت

برخی میگویند که روزه و دعا وسایلی برای مقابله با وسواس های شیطانی است و روزه حقیقی آن است که هیچ بدی مرتکب نشوی و با قلبی خالص خود را وقف خدمت به خداوند کنی.

مسیحیان معتقدند که روزه ظاهری نیست بلکه باطنی و معنوی است و هدف اصلی آن این است که با فروتنی به خدا تقرب جویند و هدایت های او را بطلبند. همچنین در کتاب اشعیاء نبی، فصل 58،

آیات 6-9 در این باره چنین آمده که: «مگر روزهای که من می پسندم این نیست که بندهای شرارت را بگشائید و گره های یوغ را باز کنید و مظلومان را آزاد سازید و هر یوغ را بشکنید؟ مگر این نیست

که نان خود را بین گرسنگان تقسیم کنی و فقیران رانده شده را به خانه آوری و چون برهنه را بپوشانی و ... آنگاه دعا خواهی کرد و خداوند توبه را اجابت خواهد فرمود و استغاثه خواهی نمود و او

خواهد گفت که اینک حاضر هستم».

روزه مسیحی به منظور صواب و ریاضت و یا به دست آوردن دل خدا و نجات از گناه به جا آورده نمیشود زیرا آنان معتقدند با ریخته شدن خون مسیح بر صلیب و مرگ و دفن و قیام او از مردگان نجات از

گناه و طریق راه یافتن انسان به حضور خدا مهیا گردیده است.

بعضی از دلایل روزه گرفتن مسیحیان به شرح زیر میباشد:

2- مسیح به صدا و هدایت حضور خدا حساس باشد.

3- نفس سرکش ضعیف و سرکوب باشد.

4- پرستش و دعای مسیح قویتر و موثرتر باشد.

عقیده هست روزه مسیح کمک میکند که یاد بگیریم از خودخواهی انسان دوری و از خودگذشتگی داشته باشیم و بیشتر قدر و ارزش فداکاری عظیم را درک کنیم.

همچنین باید از ریاکاری و هرگونه ظاهرسازی و خودنمایی به دور باشد. چرا که عیسی در (انجیل متی فصل6، آیات 18-16 ) بدان اشاره کرده و میفرماید: «وقتی روزه

میگیرید مانند ریاکاران خودتان را افسرده نشان ندهید. آنان قیافه های خود را تغییر میدهند تا روزه دار بودن خود را به رخ بکشند. اما تو وقتی روزه میگیری سرت را روغن بزن و صورت خود را بشوی تا

مردم از روزه تو باخبر نشوند بلکه فقط پدر تو که در نهان است آن را بداند».

روزه در مسیحیت جامع احکام مذهبی نیست به همین دلیل روزه مسیحی در زمان و تحت قوانین خاصی نیست، آنها آزادند در هر زمان و با هدایت روح خدا بطور فردی و جمعی برای یک یا چند روز و

حتی برای چند ساعت روزه بگیرند.

روزه های مهم مسیح عبارت است از:

1- روزه روز جمعه قبل از عید پاک که در قرن دوم متداول بود.

2- روزه غیرکامل دوشنبه تا پنجشنبه هفته مقدس

3- روزه چهل روز قبل از عید پاک

4- روزه چهل روز قبل از هفته مقدس

5- روزه چهارشنبه و جمعه هر هفته؛ به مناسبت روز توطئه یهودیان برای دستگیری عیسی و روز جمعه بدلیل به صلیب کشیدن عیسی

6-روزه های فصلی

7- روزه، بعنوان کفاره گناهان

روزه روزهای یکشنبه روز عید پاک، روزه در روز نیطیکاست - بدان سبب که روز جشن و شادمانی است - ممنوع است.

سه فرقه کاتولیک، ارتدوکس و پروتستان در مسیحیت روزه های خاص به خود را دارند و روزه هایشان با یکدیگر فرق میکند که در زیر به بعضی از آنها اشاره شده است:

کاتولیکها

آنها روزه روز چهارشنبه و جمعه الصلیب را میگیرند بعلاوه تمامی روزهای جمعه ماه انابت را که به دوران توبه و تعمق معروف است را روزه میگیرند، و در این دوران دو نوع غذای ساده و یک غذای

معمولی میخورند و از خوردن گوشت پرهیز میکنند.

ارتدوکس شرق

آنها نیز ماه انابت، روزه رسولان، روزه معراج مریم به آسمان، روزه ویژه میلاد مسیح و چند تا روزه یک روزه دارند بعلاوه تمامی روزهای چهارشنبه و جمعه که در این دوران از خوردن گوشت، لبنیات ، تخم مرغ و ماهی پرهیز میکنند.

پروتستان

روزه آنها به خود افراد، کلیساها و سازمانها بستگی دارد و در این مدت بطور کامل از لب زدن به آب و غذا خودداری میکنند و برخی مایعات را نمیخوردند و از خوردن یک یا چند وعده غذا صرف نظر میکنند.

همانطور که قبلاً اشاره شد روزه به عنوان یک مقوله دینی و عبادی امری نیست که به چند دین محدود باشد و اثری از آن در ادیان نباشد. شواهد تاریخی حاکی از آن است که اگر اختلافی هست در

صورت و کیفیت توجه به آن است نه در اصل آن و در میان اقوام مختلف در گذشته و حال، روزه و پرهیز جایگاه خاصی برای خود داشته و دارد.

روزه داری در ادیان خدا : بنا به نص قرآن، روزه علاوه بر مسلمانان بر امت‏های پیش از آنها نیز واجب بوده است،1 البته بنا به نظر علمای تفسیر، علی رغم وجوب روزه بر تمام اقوام پیش از اسلام،

روزه ایشان شبیه روزه مسلمانان نیست؛ به عبارتی همه پیغمبران به امت‏های خود دستور روزه داده‏اند هرچند هرکدام، راه مخصوصی برای انجام این واجب الهی داشته‏اند. مثلاً مدت زمان روزه‏داری

 در اسلام از سپیده فجر تا غروب خورشید است که ممکن است در ادیان دیگر متفاوت باشد و چه بسا روزه در ادیان دیگر، از جمله یهود به صورت دیگری مطرح باشد؛ مثلاً روزه سکوت که به واسطه

نذر، سوگند و... واجب می‏شد. حال آن که در اسلام این نوع روزه جایز نیست. از امام سجاد(ع) نقل شده است: صوم السکوت حرام؛2 روزه سکوت حرام است و این به جهت تغییر شرایط اجتماعی و

است. بنابراین، در میان ادیان الهی احکام و مقررات زیادی که مشابه هم باشند یافت می‏شود، از این رو یکی از مبانی گفتگوی بین ادیان الهی همین احکام و مقررات متشابه می‏تواند باشد.
 

روزه در صحف حضرت ادریس(ع): حضرت ادریس پیامبر(ع) در صحف خویش می‏فرماید: هرگاه وارد ماه روزه شدید، خود را از هر پلیدی و ناپاکی پاک کنید و برای خداوند با قلبی خالص و نورانی و پاک از

فکرهای بد روزه بگیرید. دهنهای شما نباید فقط از خوردنی‏ها امساک کند بلکه جوارح نیز باید از گناهان به دور باشند (یعنی اعضا باید از معصیت خدا امساک نمایند)
 

روزه در دین یهود: بعد از غرق شدن فرعون، قوم موسی از وی تقاضای کتاب کردند؛ چون خداوند می‏خواست کتابی برای هدایت این قوم بفرستد، ابتدا به حضرت موسی وحی فرمود که در پایین کوه

طور سی روز روزه بگیرد. موسی(ع) چنین کرد ولی متوجه شد که بر اثر روزه، بوی دهانش تغییر کرده است. با خود اندیشید که چه بسا با چنین بویی مناجات نمودن مناسب نباشد پس، از پوست

درخت خوشبویی برای مسواک زدن استفاده کرد تا بوی دهانش رفع شود. در وقت مناجات، جبرئیل آمد و گفت: بوی دهان روزه‏دار در نزد خداوند از بوی مُشک خوشتر است.4
 

در بخشهای مختلف کتاب عهد قدیم ـ کتاب مقدس یهودیان ـ از روزه داشتن قوم یهود و حتی غیر یهود سخن به میان آمده و نشان دهنده آن است که این قوم به عناوین مختلف روزه می‏گرفته‏اند؛ مانند

روزه داشتن داود، عزرا، الیاس، دانیال و... از این رو روزه، یک ادب دینی کاملاً متداول برای نیل به هدف مورد نظر در میان یهودیان بوده است.
 

قوم یهود در موارد مختلف مبادرت به روزه گرفتن می‏کردند؛ از جمله برای بر سر لطف آوردن خداوند به منظور پیشگیری یا پایان بخشیدن به یک مصیبت الهی؛ هنگامی که یک تهدید یا حمله‏ای از سوی

 دشمنان و یا مصیبت طبیعی متوجه آنها می‏شد، به روزه عمومی توجه می‏کردند؛ و روزه داشتن به منظور کسب آمادگی برای قبول امری خطیر یا ملاقات با ارواح مردگان.
 

روزه‏ای که امروز، بین یهودیان معمول است دو نوع می‏باشد: روزه واجب سالیانه که یکی روزه کیپور در روز قربان است به عنوان کفّاره گناه گرفته می‏شود و از ساعت 5 بعدازظهر روز دهم «ایلول» تا

ساعت 7 بعدازظهر روز بعد ادامه داردو مدت آن 26 ساعت است. دوم، روز محرّم، روز شهادت زکریای نبی(ع) و خراب شدن بیت‏المقدس است که از ساعت 9 بعدازظهر تا عصر دهم ماه «آب» انجام

می‏گیرد.
 

برخی از آداب روزه در قوم یهود به شرح زیر است:
 

پرهیز از غذا و آب؛ روزه توأم با قربانی، روزه توأم با دعای اعتراف به گناه و توبه، روزه همراه با پلاس پوشیدن و خاک یا خاکستر بر سر نهادن و بر زمین یا خاکستر خوابیدن، قرائت تورات.